22. Willem geeft een feest
"Hallo lieverd, kom binnen. O, dankjewel. Ze zijn prachtig. Dat had je niet moeten doen. Je kunt je jas in de slaapkamer kwijt. Wat een fantastische jurk heb je aan. Is het een nieuwe?"
Nadat hij zijn zojuist gearriveerde gast had overladen met kussen en haar naar de woonkamer had begeleid, bracht Willem het zoveelste boeket bloemen naar de keuken om ze aan Marcel te geven die hem een wanhopige blik toewierp.
"Ik heb geen idee waar ik ze allemaal moet laten. Je hebt bij lange na niet genoeg vazen."
"Ik zal wat water in de badkuip laten lopen, dan pleuren we ze allemaal daarin. Laat je niet opfokken, Marcel, het is een feestje, oké? We hebben voldoende eten en drank in huis om een heel bataljon te verzadigen en alles staat klaar. Het enige wat je hoeft te doen is er geweldig uitzien en me helpen de boel te amuseren. Trouwens, raad eens wie er net binnengekomen is?"
Marcel haalde zijn schouders op.
"Connie Wouters. Kankerwijf! Ik heb haar alleen uit beleefdheid een uitnodiging gestuurd. Ik begrijp niet waar ze het lef vandaan haalt om zich hier te vertonen na wat ze vorige week tegen Ton zei..."
Marcel opende de koelkast om wat ijs te pakken en schakelde zichzelf uit terwijl hij Willem op de achtergrond door liet kwebbelen. Hij was gewoon niet geïnteresseerd in de laatste roddels en wilde eigenlijk het liefst zo snel mogelijk naar boven naar zijn eigen appartement. Hij had al een week lang een zware verkoudheid en was bepaald niet in een feeststemming.
"Heb je gehoord wat ik zei?", vroeg Willem scherp.
"Ja. Iets over Connie en Ton."
"Dat was daarvoor. Je hebt gewoon niet geluisterd! Je lijkt zo afstandelijk vanavond, Marcel. Is er iets aan de hand?"
"Nee, hoor. Het is de verkoudheid, dat is alles. Hé, je kunt beter naar je gasten gaan. Ze zullen zich wel afvragen waar je blijft. Geen circus zonder clown. Hup, ik kom zo."
Tot Marcels opluchting werkte de aansporing en Willem zeilde de woonkamer binnen waar zijn komst werd begroet met gilletjes van verrukking.
God behoede ons, dacht Marcel, hij is in topvorm. Dat kan nog wat worden, vanavond.
De woning van Willem was niet bijzonder groot maar had het voordeel van een L-vormige woonkamer en een aparte keuken.
"Alsjeblieft niet!" had hij uitgeroepen tijdens het bezichtigen van een appartement met een open keuken. "Ik wil niet dat mensen me kunnen zien koken. Het moet een beetje mysterieus blijven."
De waarheid was echter dat Willem onverbeterlijk chaotisch was in de keuken. De troep die hij maakte was legendarisch maar de maaltijden die hij op tafel toverde waren dan ook voortreffelijk.
Ook zijn feestjes waren inmiddels uitgegroeid tot een fenomeen in de homosubcultuur, maar niet altijd voor de redenen die hij graag had gezien. Er was altijd vuurwerk te verwachten, vooral omdat Willem er behagen in schiep mensen uit te nodigen die elkaar niet konden luchten of zien. Verder zorgde hij er altijd voor dat er een gemêleerd gezelschap was.
"O nee, lieve schat...", had hij tegen Marcel verklaard, "...een feestje met alleen maar nichten is als een aquarium vol met piranha's. Helemaal niet plezierig en geen reet aan!"
Zoals gebruikelijk had het feest een thema meegekregen en was het appartement in stijl gedecoreerd. Omdat het bijna kerstmis was, had hij dit keer gekozen voor licht als centraal thema. Hij had pas geleden een documentaire gezien over het Indiase feest van Diwali en was getroffen door de belangrijke rol die het licht daarbij speelde. Dat was zijn inspiratiebron geweest en hij vond het een briljant idee, zo midden in de Hollandse winter. Niemand kon hem beschuldigen van een gebrek aan flair en originaliteit, hoewel hij regelmatig tegen de grenzen van de goede smaak aanliep. Hij had Marcel ingeschakeld om duizenden kerstlichtjes op te hangen aan ieder beschikbaar oppervlak van de kamer om er vervolgens ontelbare meters witte mousseline overheen te draperen. Het effect was overweldigend maar Marcel sprak zijn veto uit over Willems wens om ook nog overal kaarsen neer te zetten.
"Ik weet dat je iets met brandweermannen hebt, Willem, maar dit is om problemen vragen. Eén bezopen relnicht en we hebben hier Dante's Inferno! Je legt toch al zwaar beslag op de nationale elektriciteitsvoorziening met al die lampjes!"
Willem had ondertussen al het glaswerk en porselein veilig weggeborgen.
"Een beetje minimalisme past goed bij het thema, vind je niet?"
"Zorg jij er maar voor dat er overal genoeg asbakken en onderzetters zijn. Je weet wat er de vorige keer met het tapijt gebeurd is."
Marcel had zichzelf maar tot veiligheidsinspecteur benoemd in dit soort gevallen. Hij had al te vaak meegemaakt dat Willem na afloop van een feest in alle staten was. Het was beter op deze manier dat risico te minimaliseren.
Op de uitnodiging was men verzocht kleding te dragen die passend was bij het feest van het licht. Toen Marcel de kamer inliep werd hij verblind door een zee van glitter en fonkelende lichtjes. Willem had zich voor de verandering een keertje ingehouden. Hij droeg zijn rode leren broek met een riem versierd met lovertjes en daarboven een shirt met een opdruk van hulstbladeren dat hij had gevonden in een boetiek in de Kalverstraat. Hij had zijn wenkbrauwen in afkeuring gefronst over de outfit van Marcel: blauwe broek, wit shirt en rode vlinderdas.
"Je ziet eruit als een kelner in een Italiaans restaurant, lieve schat. Je vindt het toch niet vervelend dat ik dat zeg?"
Marcel vond het niet erg. "Het is altijd nog beter om er als een kelner uit te zien dan als een kerstboom", had hij bij zichzelf gemompeld.
Er had zich een kring verzameld rond Willem die de aanwezigen vergastte op zijn nieuwste anekdote. Marcel greep de kans om eens goed om zich heen te kijken. Er waren ongeveer dertig mensen in de kamer: een flink aantal vrouwen van zeer divers pluimage, vertegenwoordigers uit alle lagen van de homoseksuele samenleving en één of twee mannen die duidelijk hetero waren. Hij kende de meeste mensen van gezicht maar slechts weinige beter dan dat. Bij elkaar gekropen in een hoek zat de Spaandertweeling, allebei onmiskenbaar doof en allebei onmiskenbaar homoseksueel. Marcel was iedere keer opnieuw gefascineerd door de flitsende bewegingen van hun vingers als ze in gebarentaal met elkaar aan het babbelen waren. Ze konden beide praten maar waren moeilijk te verstaan, vooral als ze het een en ander gedronken hadden en Marcel had er enorme bewondering voor hoe de tweeling omging met hun dubbele handicap. Heel vroeger was hij een keer naar bed geweest met Joris maar was door het spraakgebrek er toch van weerhouden het verder dan dat te laten komen. Rechts van de tweeling zaten drie mensen waar Marcel een hekel aan had. Anne-Marie Breuer en haar Duitse echtgenoot Gottfried zaten samen met Marijke Everts, een journaliste die bij een van de roddelbladen werkte, vast en zeker een of andere arme ziel door het slijk te halen. De Breuers waren snobs van het ergste soort. Hij was steenrijk en zij een boerendochter uit Drenthe, oud geld gekoppeld aan provinciale eerzucht. Ze kwamen naar dit soort feestjes en bleven dan de hele avond kijken alsof ze in een hondendrol waren gestapt. Marcel begreep niet waarom Willem ze keer op keer uitnodigde. Marijke was goed in haar werk en had menige bekende Nederlander in verlegenheid gebracht door haar reportages. Ze verstond de kunst mensen zodanig op hun gemak te stellen dat ze zich volledig openstelden om ze vervolgens langzaam maar zeker te ontdoen van hun diepste geheimen en die van hun vrienden.
"Ze heeft de moraal van een mestkever. Ik krijg de kriebels van haar", had Marcel geprotesteerd tegen Willem.
"O ja, maar ze is zo heerlijk gemeen, vind je niet? Ideaal voor feestjes." Marcel kon zweren dat Willem daarbij zijn lippen afgelikt had.
Marcel vervolgde zijn inventarisatie. In een hoek zat een vrouw die hij vaag herkende maar niet meteen kon plaatsen. Terwijl hij naar haar keek, ving ze zijn blik, zwaaide en kwam naar hem toe. Het was net te laat om een confrontatie op een beleefde manier nog te kunnen voorkomen, toen het hen te binnen schoot. Het was Bens ex-vriendin, Mia!
Voor Marcel was zijn eerste indruk die hij van iemand had bijna altijd bepalend voor zijn toekomstige houding ten opzichte van die persoon. Hij liet zich er graag op voorstaan een goede mensenkennis te hebben en dat hij het altijd bij het rechte eind had op dat gebied, maar in werkelijkheid gaf hij de mensen zelden de kans het tegendeel te bewijzen. Een afkeer op het eerste gezicht werd automatisch omgezet in een afkeer voor het leven. Diep van binnen wist Marcel wel dat het geen goede karaktereigenschap van hem was, een soort arrogantie die hij in anderen onmiddellijk zou veroordelen. Hij realiseerde zich ook dat hij hierdoor wellicht kansen miste om vrienden te maken. Hij vond dat zijn ziekte hem het recht had gegeven om recht voor z'n raap te zijn en geen sociale spelletjes meer te spelen, maar in feite schuwde hij menselijk contact in het algemeen. Hij realiseerde zich steeds vaker dat Willem zijn enige echte vriend was en wat hij voor loyaliteit aanzag was eigenlijk meer een voorwendsel om contact met anderen af te kunnen wijzen, waarbij Willem de functie had van de broodnodige warme deken. Het was dan ook niet verwonderlijk dat toen Mia op hem af kwam, zijn vooroordeel over haar naar boven kwam en hij alvast begon met het bedenken van een smoesje om maar zo snel mogelijk van haar af te kunnen komen.
Willem was altijd het middelpunt van de belangstelling op zijn feestjes en genoot daar met volle teugen van, maar maakte zich geen illusies over de oprechtheid van de conversatie. Hij kende de gedragsregels voor dit soort feestjes als geen ander en verkondigde altijd dat hij tussen de regels door kon lezen wat de werkelijke bedoelingen en beweegredenen van de beau monde eigenlijk waren, maar voor hem was het allemaal een spelletjes, niets meer dan dat. Zijn echte vrienden werden uitgenodigd voor intieme etentjes waar de conversatie eerlijk en de gevoelens oprecht waren en behalve Marcel, die de pech had in hetzelfde pand als Willem te wonen, lieten ze hun gezicht bij dit soort gelegenheden liever niet zien. Met het oog van de kenner nam hij het gezelschap in zich op. Het liep allemaal op rolletjes, in de zin dat iedereen het naar de zin leek te hebben en voorzien was van drank en hapjes. Toch begon Willem zich een beetje te vervelen. Er was nog te weinig actie. Hij had met opzet een aantal personen uitgenodigd die garant zouden staan voor wat vuurwerk maar het was nog heel rustig. Hij zag Marcel en Mia in de hoek staan praten en glimlachte.
Dat zal in ieder geval wel een interessant verhaal opleveren om later naar te luisteren, dacht hij. Zelfs Georgia schijnt zich opperbest te vermaken met die jonge kunstenaar... Jack nog wat. Als er iemand een gemeen rotkreng genoemd mag worden, dan is zij het wel. We mogen van haar toch op z'n minst nog een flinke scène verwachten, zou je denken. In gedachten liep hij de rest van de gasten af, knikkend en glimlachend naar deze en gene op wat hij hoopte dat het juiste moment was.
Sweet Georgia Browne - with an e darling, please! - was een van de succesvolste travestieten van Amsterdam. Ze was zelfs een paar keer op televisie geweest en het had er naar uitgezien dat er wellicht voor haar een grote toekomst was weggelegd, maar dat had ze in één keer verpest toen ze op een dag stomdronken en zo stoned als een garnaal in de studio verscheen. Ze wisten niet hoe snel ze van haar af moesten komen. Op de posters die haar shows aankondigden stond nog altijd vermeld: 'As seen on TV'. Met haar half Thaise, half Afro-Amerikaanse achtergrond en haar opvallende schoonheid en bijpassend figuur, was ze in de vroege tachtiger jaren een doorslaand succes geweest. Het leven en een lange reeks rampzalige minnaars hadden haar goedaardige humor getransformeerd in cynisch venijn. Drank en drugs hadden haar schoonheid verhard en tegenwoordig stelde ze zich tevreden met het optreden in tweederangs travestieshows voor toeristen en het teren op haar vroegere reputatie. Willem kon haar wel waarderen en nodigde haar altijd uit voor zijn feestjes, alleen al omdat hij daarmee bepaalde andere gasten op de kast kon jagen. Hij ging dichter in de buurt van Georgia staan om wat op te kunnen vangen van de conversatie.
"Jij, lieve jongen, bent een zeer getalenteerde kunstenaar. Ik heb vorige week je expositie gezien. Heb je veel verkocht?", informeerde ze, haar valse wimpers overdreven op en neer bewegend. De jongen was duidelijk gevleid.
"Dank u. Dat is heel aardig van u. Ik heb er al een paar verkocht en de galeriehouder heeft me verteld dat er veel belangstelling is, dus ik ben hoopvol."
"Moet je luisteren. Ik zou er dolgraag zelf eentje willen kopen, echt waar, ze zijn zo sexy, maar helaas zit ik deze maand een beetje krap."
"O, dat maakt niet uit, hoor. Ik wilde u eigenlijk om een gunst vragen. Ik begrijp het als u er geen zin in heeft, hoor, geen probleem, maar ik zou u zeer erkentelijk zijn als..."
"Zeg het maar, anything for you darling! Weet je, voor iemand die nog zo jong is ben je een echte gentleman en zo verlegen! Ik dacht dat verlegen types uitgestorven waren. Je bent zo heerlijk fris en je hebt echt een hele mooie kop, echt waar."
Ze bewoog zich dichter naar hem toe zodat hij omhoog moest kijken om haar in het gezicht aan te kunnen kijken. Als Georgia haar hoge hakken droeg, was ze bijna twee meter lang. God zeg, ze lijkt wel een biddende roofvogel. Arme jongen, geen enkele partij voor een ontketende Georgia, concludeerde Willem, het tafereel van een afstandje in ogenschouw nemend. De jongen maakte zenuwachtig zijn vraag af.
"Ik vroeg me af of ik u een keer zou mogen schilderen." Hij keek haar vragend aan met grote ogen.
Een echte jonge hond, dacht Willem terwijl hij zich afvroeg wie hier nu eigenlijk de touwtjes in handen had. In ieder geval was het nu de beurt aan Georgia om zich gevleid te voelen.
"Ah, een schilderij van little moi! Lieve hemel, dat zou geweldig zijn, darling! Ik zou het een eer vinden. Net als de koningin, een koninklijk portret! Sweet Georgia Browne in een galerie. Ik weet zeker dat je ze voor veel geld zult kunnen verkopen en ik hoef maar een piepklein percentagetje voor de moeite. We doen het zo: we spreken een paar keer af om te poseren en jij kunt bij mij langskomen om wat voorlopige schetsen te maken van mij in een paar van mijn meest opzienbarende creaties en dan kunnen we later daarvan de beste kiezen. Nou, laat me denken, welke zal ik selecteren? Je moet weten, lieverd, het zijn er zo veel..."
Willem keek toe, nauwelijks in staat een giechelbui te onderdrukken, hoe de jonge kunstenaar zonder succes probeerde haar te onderbreken. Het was duidelijk dat Georgia zijn werk helemaal nog nooit had gezien.
"Mevrouw Browne... uhum... ik weet niet zeker of u het goed begrijpt."
"Oh please sweetie, noem me maar Georgia. We zullen tenslotte zulke goede vrienden worden. De relatie tussen een kunstenaar en zijn model is heel bijzonder, vind je niet? En als het allemaal een tikkeltje intiem wordt... nou ja, dat hoort er nou eenmaal bij en is alleen maar gunstig voor het creatieve proces."
Georgia was volledig ontketend en was nu moeilijk nog een halt toe te roepen, maar het lukte de jongen toch met een enkele zin.
"Mevrouw... Georgia... ik dacht dat u het had begrepen. De modellen die ik schilder zijn altijd naakt en verkeren altijd in een staat van opwinding."
Willem hield zijn adem in en zag hoe de gezichtsuitdrukking van de travestiet van zalige verrukking op slag veranderde in getormenteerde razernij. De gil, toen die eenmaal kwam, sneed door alle conversaties heen en verbrijzelde in één klap alle oppervlakkige jovialiteit onder de aanwezigen. Alle ogen richtten zich op de hoek waar de kreet vandaan was gekomen en Willem slaakte een zucht van opluchting. Eindelijk een beetje leven in de brouwerij, dacht hij en dronk zijn glas leeg.
Marcels gesprek met Mia was veel minder vervelend geweest dan hij zich had voorgesteld. Eigenlijk mocht hij haar wel. Het bleek dat ze Willem al een paar jaar van gezicht kende en hem zo nu en dan tegenkwam op boekpresentaties en vernissages. Ze was echter wel verbaasd geweest deze uitnodiging te ontvangen. Marcel niet en hij was vast van plan zijn vriend hier naderhand mee te confronteren. Willem had uit niets laten blijken dat hij wist wie Mia was toen hij hem het hele verhaal over het ongeluk van Ben in detail had verteld en Marcel had een sterk vermoeden dat haar aanwezigheid hier vanavond geen toeval was. Maar wat deed het er eigenlijk toe? Ben was nauwelijks ter sprake gekomen en Mia bleek intelligent en ongedwongen, goed gezelschap en relatief normaal, hetgeen Marcel wel kon waarderen. Hij voelde zich schuldig dat hij zo hard in zijn oordeel was geweest en vond dat hij op de een of andere manier verraad pleegde ten opzichte van Ben door zo gezellig met Mia te staan praten. Tegelijkertijd dacht hij dat ze misschien wel een hele goede reden had gehad voor haar onderkoelde houding tijdens hun eerste ontmoeting. In ieder geval was er duidelijk iets in haar karakter dat hem aantrok en hij had het gevoel dat ze dezelfde soort zwakte hadden als het ging om het opbouwen van menselijk contact. Ze hadden het gehad over hun werk, kunst en muziek en het bleek dat ze vrij veel gemeen hadden. Het gesprek was pas echt geanimeerd geworden toen ze ontdekten dat ze allebei een passie voor design hadden en verschillende glazen later babbelden ze als oude vrienden over de verdiensten van allerlei klassieke ontwerpen. Ze had hem op de man af gevraagd of hij homoseksueel was en vanaf dat moment was er dus ook geen seksuele spanning meer die roet in het eten kon gooien. Ze hadden zelfs afgesproken na Kerstmis een keer te gaan lunchen en eigenlijk stond niets meer de ontwikkeling van een mooie vriendschap in de weg.
Nadat de kunstenaar het feestje nogal gehaast verlaten had, was de stemming weer wat ingezakt. Ook Georgia was enigszins gekalmeerd nadat ze een paar flinke hijsen van een aan haar doorgegeven joint had genomen. Willem legde zich er bij neer dat het verder een vrij rustige avond zou worden en stelde zich tevreden met het uitwisselen van wat roddels met de Breuers. Plotseling zag hij vanuit zijn ooghoeken hoe Marcel hem kwaad aanstaarde. Wat heb ik nu weer gedaan? Misschien levert Mia toch problemen op, dacht hij zonder enig schuldbesef. Marcel bewoog zijn lippen in een poging hem iets duidelijk te maken. Willem legde zijn hand om zijn oor om te laten zien dat hij het niet begreep.
"Ik maak je af!"
Dat had Willem maar al te goed gehoord en hij draaide zich naar de deur om te kijken wat de reden van de ophef was. Er kwam nog een late gast binnen. Willems ogen schitterden van kwaadaardigheid. Eindelijk, dacht hij, het pièce de résistance!
In de deuropening stond Ben.
"Hallo lieverd, kom binnen. O, dankjewel. Ze zijn prachtig. Dat had je niet moeten doen. Je kunt je jas in de slaapkamer kwijt. Wat een fantastische jurk heb je aan. Is het een nieuwe?"
Nadat hij zijn zojuist gearriveerde gast had overladen met kussen en haar naar de woonkamer had begeleid, bracht Willem het zoveelste boeket bloemen naar de keuken om ze aan Marcel te geven die hem een wanhopige blik toewierp.
"Ik heb geen idee waar ik ze allemaal moet laten. Je hebt bij lange na niet genoeg vazen."
"Ik zal wat water in de badkuip laten lopen, dan pleuren we ze allemaal daarin. Laat je niet opfokken, Marcel, het is een feestje, oké? We hebben voldoende eten en drank in huis om een heel bataljon te verzadigen en alles staat klaar. Het enige wat je hoeft te doen is er geweldig uitzien en me helpen de boel te amuseren. Trouwens, raad eens wie er net binnengekomen is?"
Marcel haalde zijn schouders op.
"Connie Wouters. Kankerwijf! Ik heb haar alleen uit beleefdheid een uitnodiging gestuurd. Ik begrijp niet waar ze het lef vandaan haalt om zich hier te vertonen na wat ze vorige week tegen Ton zei..."
Marcel opende de koelkast om wat ijs te pakken en schakelde zichzelf uit terwijl hij Willem op de achtergrond door liet kwebbelen. Hij was gewoon niet geïnteresseerd in de laatste roddels en wilde eigenlijk het liefst zo snel mogelijk naar boven naar zijn eigen appartement. Hij had al een week lang een zware verkoudheid en was bepaald niet in een feeststemming.
"Heb je gehoord wat ik zei?", vroeg Willem scherp.
"Ja. Iets over Connie en Ton."
"Dat was daarvoor. Je hebt gewoon niet geluisterd! Je lijkt zo afstandelijk vanavond, Marcel. Is er iets aan de hand?"
"Nee, hoor. Het is de verkoudheid, dat is alles. Hé, je kunt beter naar je gasten gaan. Ze zullen zich wel afvragen waar je blijft. Geen circus zonder clown. Hup, ik kom zo."
Tot Marcels opluchting werkte de aansporing en Willem zeilde de woonkamer binnen waar zijn komst werd begroet met gilletjes van verrukking.
God behoede ons, dacht Marcel, hij is in topvorm. Dat kan nog wat worden, vanavond.
De woning van Willem was niet bijzonder groot maar had het voordeel van een L-vormige woonkamer en een aparte keuken.
"Alsjeblieft niet!" had hij uitgeroepen tijdens het bezichtigen van een appartement met een open keuken. "Ik wil niet dat mensen me kunnen zien koken. Het moet een beetje mysterieus blijven."
De waarheid was echter dat Willem onverbeterlijk chaotisch was in de keuken. De troep die hij maakte was legendarisch maar de maaltijden die hij op tafel toverde waren dan ook voortreffelijk.
Ook zijn feestjes waren inmiddels uitgegroeid tot een fenomeen in de homosubcultuur, maar niet altijd voor de redenen die hij graag had gezien. Er was altijd vuurwerk te verwachten, vooral omdat Willem er behagen in schiep mensen uit te nodigen die elkaar niet konden luchten of zien. Verder zorgde hij er altijd voor dat er een gemêleerd gezelschap was.
"O nee, lieve schat...", had hij tegen Marcel verklaard, "...een feestje met alleen maar nichten is als een aquarium vol met piranha's. Helemaal niet plezierig en geen reet aan!"
Zoals gebruikelijk had het feest een thema meegekregen en was het appartement in stijl gedecoreerd. Omdat het bijna kerstmis was, had hij dit keer gekozen voor licht als centraal thema. Hij had pas geleden een documentaire gezien over het Indiase feest van Diwali en was getroffen door de belangrijke rol die het licht daarbij speelde. Dat was zijn inspiratiebron geweest en hij vond het een briljant idee, zo midden in de Hollandse winter. Niemand kon hem beschuldigen van een gebrek aan flair en originaliteit, hoewel hij regelmatig tegen de grenzen van de goede smaak aanliep. Hij had Marcel ingeschakeld om duizenden kerstlichtjes op te hangen aan ieder beschikbaar oppervlak van de kamer om er vervolgens ontelbare meters witte mousseline overheen te draperen. Het effect was overweldigend maar Marcel sprak zijn veto uit over Willems wens om ook nog overal kaarsen neer te zetten.
"Ik weet dat je iets met brandweermannen hebt, Willem, maar dit is om problemen vragen. Eén bezopen relnicht en we hebben hier Dante's Inferno! Je legt toch al zwaar beslag op de nationale elektriciteitsvoorziening met al die lampjes!"
Willem had ondertussen al het glaswerk en porselein veilig weggeborgen.
"Een beetje minimalisme past goed bij het thema, vind je niet?"
"Zorg jij er maar voor dat er overal genoeg asbakken en onderzetters zijn. Je weet wat er de vorige keer met het tapijt gebeurd is."
Marcel had zichzelf maar tot veiligheidsinspecteur benoemd in dit soort gevallen. Hij had al te vaak meegemaakt dat Willem na afloop van een feest in alle staten was. Het was beter op deze manier dat risico te minimaliseren.
Op de uitnodiging was men verzocht kleding te dragen die passend was bij het feest van het licht. Toen Marcel de kamer inliep werd hij verblind door een zee van glitter en fonkelende lichtjes. Willem had zich voor de verandering een keertje ingehouden. Hij droeg zijn rode leren broek met een riem versierd met lovertjes en daarboven een shirt met een opdruk van hulstbladeren dat hij had gevonden in een boetiek in de Kalverstraat. Hij had zijn wenkbrauwen in afkeuring gefronst over de outfit van Marcel: blauwe broek, wit shirt en rode vlinderdas.
"Je ziet eruit als een kelner in een Italiaans restaurant, lieve schat. Je vindt het toch niet vervelend dat ik dat zeg?"
Marcel vond het niet erg. "Het is altijd nog beter om er als een kelner uit te zien dan als een kerstboom", had hij bij zichzelf gemompeld.
Er had zich een kring verzameld rond Willem die de aanwezigen vergastte op zijn nieuwste anekdote. Marcel greep de kans om eens goed om zich heen te kijken. Er waren ongeveer dertig mensen in de kamer: een flink aantal vrouwen van zeer divers pluimage, vertegenwoordigers uit alle lagen van de homoseksuele samenleving en één of twee mannen die duidelijk hetero waren. Hij kende de meeste mensen van gezicht maar slechts weinige beter dan dat. Bij elkaar gekropen in een hoek zat de Spaandertweeling, allebei onmiskenbaar doof en allebei onmiskenbaar homoseksueel. Marcel was iedere keer opnieuw gefascineerd door de flitsende bewegingen van hun vingers als ze in gebarentaal met elkaar aan het babbelen waren. Ze konden beide praten maar waren moeilijk te verstaan, vooral als ze het een en ander gedronken hadden en Marcel had er enorme bewondering voor hoe de tweeling omging met hun dubbele handicap. Heel vroeger was hij een keer naar bed geweest met Joris maar was door het spraakgebrek er toch van weerhouden het verder dan dat te laten komen. Rechts van de tweeling zaten drie mensen waar Marcel een hekel aan had. Anne-Marie Breuer en haar Duitse echtgenoot Gottfried zaten samen met Marijke Everts, een journaliste die bij een van de roddelbladen werkte, vast en zeker een of andere arme ziel door het slijk te halen. De Breuers waren snobs van het ergste soort. Hij was steenrijk en zij een boerendochter uit Drenthe, oud geld gekoppeld aan provinciale eerzucht. Ze kwamen naar dit soort feestjes en bleven dan de hele avond kijken alsof ze in een hondendrol waren gestapt. Marcel begreep niet waarom Willem ze keer op keer uitnodigde. Marijke was goed in haar werk en had menige bekende Nederlander in verlegenheid gebracht door haar reportages. Ze verstond de kunst mensen zodanig op hun gemak te stellen dat ze zich volledig openstelden om ze vervolgens langzaam maar zeker te ontdoen van hun diepste geheimen en die van hun vrienden.
"Ze heeft de moraal van een mestkever. Ik krijg de kriebels van haar", had Marcel geprotesteerd tegen Willem.
"O ja, maar ze is zo heerlijk gemeen, vind je niet? Ideaal voor feestjes." Marcel kon zweren dat Willem daarbij zijn lippen afgelikt had.
Marcel vervolgde zijn inventarisatie. In een hoek zat een vrouw die hij vaag herkende maar niet meteen kon plaatsen. Terwijl hij naar haar keek, ving ze zijn blik, zwaaide en kwam naar hem toe. Het was net te laat om een confrontatie op een beleefde manier nog te kunnen voorkomen, toen het hen te binnen schoot. Het was Bens ex-vriendin, Mia!
Voor Marcel was zijn eerste indruk die hij van iemand had bijna altijd bepalend voor zijn toekomstige houding ten opzichte van die persoon. Hij liet zich er graag op voorstaan een goede mensenkennis te hebben en dat hij het altijd bij het rechte eind had op dat gebied, maar in werkelijkheid gaf hij de mensen zelden de kans het tegendeel te bewijzen. Een afkeer op het eerste gezicht werd automatisch omgezet in een afkeer voor het leven. Diep van binnen wist Marcel wel dat het geen goede karaktereigenschap van hem was, een soort arrogantie die hij in anderen onmiddellijk zou veroordelen. Hij realiseerde zich ook dat hij hierdoor wellicht kansen miste om vrienden te maken. Hij vond dat zijn ziekte hem het recht had gegeven om recht voor z'n raap te zijn en geen sociale spelletjes meer te spelen, maar in feite schuwde hij menselijk contact in het algemeen. Hij realiseerde zich steeds vaker dat Willem zijn enige echte vriend was en wat hij voor loyaliteit aanzag was eigenlijk meer een voorwendsel om contact met anderen af te kunnen wijzen, waarbij Willem de functie had van de broodnodige warme deken. Het was dan ook niet verwonderlijk dat toen Mia op hem af kwam, zijn vooroordeel over haar naar boven kwam en hij alvast begon met het bedenken van een smoesje om maar zo snel mogelijk van haar af te kunnen komen.
Willem was altijd het middelpunt van de belangstelling op zijn feestjes en genoot daar met volle teugen van, maar maakte zich geen illusies over de oprechtheid van de conversatie. Hij kende de gedragsregels voor dit soort feestjes als geen ander en verkondigde altijd dat hij tussen de regels door kon lezen wat de werkelijke bedoelingen en beweegredenen van de beau monde eigenlijk waren, maar voor hem was het allemaal een spelletjes, niets meer dan dat. Zijn echte vrienden werden uitgenodigd voor intieme etentjes waar de conversatie eerlijk en de gevoelens oprecht waren en behalve Marcel, die de pech had in hetzelfde pand als Willem te wonen, lieten ze hun gezicht bij dit soort gelegenheden liever niet zien. Met het oog van de kenner nam hij het gezelschap in zich op. Het liep allemaal op rolletjes, in de zin dat iedereen het naar de zin leek te hebben en voorzien was van drank en hapjes. Toch begon Willem zich een beetje te vervelen. Er was nog te weinig actie. Hij had met opzet een aantal personen uitgenodigd die garant zouden staan voor wat vuurwerk maar het was nog heel rustig. Hij zag Marcel en Mia in de hoek staan praten en glimlachte.
Dat zal in ieder geval wel een interessant verhaal opleveren om later naar te luisteren, dacht hij. Zelfs Georgia schijnt zich opperbest te vermaken met die jonge kunstenaar... Jack nog wat. Als er iemand een gemeen rotkreng genoemd mag worden, dan is zij het wel. We mogen van haar toch op z'n minst nog een flinke scène verwachten, zou je denken. In gedachten liep hij de rest van de gasten af, knikkend en glimlachend naar deze en gene op wat hij hoopte dat het juiste moment was.
Sweet Georgia Browne - with an e darling, please! - was een van de succesvolste travestieten van Amsterdam. Ze was zelfs een paar keer op televisie geweest en het had er naar uitgezien dat er wellicht voor haar een grote toekomst was weggelegd, maar dat had ze in één keer verpest toen ze op een dag stomdronken en zo stoned als een garnaal in de studio verscheen. Ze wisten niet hoe snel ze van haar af moesten komen. Op de posters die haar shows aankondigden stond nog altijd vermeld: 'As seen on TV'. Met haar half Thaise, half Afro-Amerikaanse achtergrond en haar opvallende schoonheid en bijpassend figuur, was ze in de vroege tachtiger jaren een doorslaand succes geweest. Het leven en een lange reeks rampzalige minnaars hadden haar goedaardige humor getransformeerd in cynisch venijn. Drank en drugs hadden haar schoonheid verhard en tegenwoordig stelde ze zich tevreden met het optreden in tweederangs travestieshows voor toeristen en het teren op haar vroegere reputatie. Willem kon haar wel waarderen en nodigde haar altijd uit voor zijn feestjes, alleen al omdat hij daarmee bepaalde andere gasten op de kast kon jagen. Hij ging dichter in de buurt van Georgia staan om wat op te kunnen vangen van de conversatie.
"Jij, lieve jongen, bent een zeer getalenteerde kunstenaar. Ik heb vorige week je expositie gezien. Heb je veel verkocht?", informeerde ze, haar valse wimpers overdreven op en neer bewegend. De jongen was duidelijk gevleid.
"Dank u. Dat is heel aardig van u. Ik heb er al een paar verkocht en de galeriehouder heeft me verteld dat er veel belangstelling is, dus ik ben hoopvol."
"Moet je luisteren. Ik zou er dolgraag zelf eentje willen kopen, echt waar, ze zijn zo sexy, maar helaas zit ik deze maand een beetje krap."
"O, dat maakt niet uit, hoor. Ik wilde u eigenlijk om een gunst vragen. Ik begrijp het als u er geen zin in heeft, hoor, geen probleem, maar ik zou u zeer erkentelijk zijn als..."
"Zeg het maar, anything for you darling! Weet je, voor iemand die nog zo jong is ben je een echte gentleman en zo verlegen! Ik dacht dat verlegen types uitgestorven waren. Je bent zo heerlijk fris en je hebt echt een hele mooie kop, echt waar."
Ze bewoog zich dichter naar hem toe zodat hij omhoog moest kijken om haar in het gezicht aan te kunnen kijken. Als Georgia haar hoge hakken droeg, was ze bijna twee meter lang. God zeg, ze lijkt wel een biddende roofvogel. Arme jongen, geen enkele partij voor een ontketende Georgia, concludeerde Willem, het tafereel van een afstandje in ogenschouw nemend. De jongen maakte zenuwachtig zijn vraag af.
"Ik vroeg me af of ik u een keer zou mogen schilderen." Hij keek haar vragend aan met grote ogen.
Een echte jonge hond, dacht Willem terwijl hij zich afvroeg wie hier nu eigenlijk de touwtjes in handen had. In ieder geval was het nu de beurt aan Georgia om zich gevleid te voelen.
"Ah, een schilderij van little moi! Lieve hemel, dat zou geweldig zijn, darling! Ik zou het een eer vinden. Net als de koningin, een koninklijk portret! Sweet Georgia Browne in een galerie. Ik weet zeker dat je ze voor veel geld zult kunnen verkopen en ik hoef maar een piepklein percentagetje voor de moeite. We doen het zo: we spreken een paar keer af om te poseren en jij kunt bij mij langskomen om wat voorlopige schetsen te maken van mij in een paar van mijn meest opzienbarende creaties en dan kunnen we later daarvan de beste kiezen. Nou, laat me denken, welke zal ik selecteren? Je moet weten, lieverd, het zijn er zo veel..."
Willem keek toe, nauwelijks in staat een giechelbui te onderdrukken, hoe de jonge kunstenaar zonder succes probeerde haar te onderbreken. Het was duidelijk dat Georgia zijn werk helemaal nog nooit had gezien.
"Mevrouw Browne... uhum... ik weet niet zeker of u het goed begrijpt."
"Oh please sweetie, noem me maar Georgia. We zullen tenslotte zulke goede vrienden worden. De relatie tussen een kunstenaar en zijn model is heel bijzonder, vind je niet? En als het allemaal een tikkeltje intiem wordt... nou ja, dat hoort er nou eenmaal bij en is alleen maar gunstig voor het creatieve proces."
Georgia was volledig ontketend en was nu moeilijk nog een halt toe te roepen, maar het lukte de jongen toch met een enkele zin.
"Mevrouw... Georgia... ik dacht dat u het had begrepen. De modellen die ik schilder zijn altijd naakt en verkeren altijd in een staat van opwinding."
Willem hield zijn adem in en zag hoe de gezichtsuitdrukking van de travestiet van zalige verrukking op slag veranderde in getormenteerde razernij. De gil, toen die eenmaal kwam, sneed door alle conversaties heen en verbrijzelde in één klap alle oppervlakkige jovialiteit onder de aanwezigen. Alle ogen richtten zich op de hoek waar de kreet vandaan was gekomen en Willem slaakte een zucht van opluchting. Eindelijk een beetje leven in de brouwerij, dacht hij en dronk zijn glas leeg.
Marcels gesprek met Mia was veel minder vervelend geweest dan hij zich had voorgesteld. Eigenlijk mocht hij haar wel. Het bleek dat ze Willem al een paar jaar van gezicht kende en hem zo nu en dan tegenkwam op boekpresentaties en vernissages. Ze was echter wel verbaasd geweest deze uitnodiging te ontvangen. Marcel niet en hij was vast van plan zijn vriend hier naderhand mee te confronteren. Willem had uit niets laten blijken dat hij wist wie Mia was toen hij hem het hele verhaal over het ongeluk van Ben in detail had verteld en Marcel had een sterk vermoeden dat haar aanwezigheid hier vanavond geen toeval was. Maar wat deed het er eigenlijk toe? Ben was nauwelijks ter sprake gekomen en Mia bleek intelligent en ongedwongen, goed gezelschap en relatief normaal, hetgeen Marcel wel kon waarderen. Hij voelde zich schuldig dat hij zo hard in zijn oordeel was geweest en vond dat hij op de een of andere manier verraad pleegde ten opzichte van Ben door zo gezellig met Mia te staan praten. Tegelijkertijd dacht hij dat ze misschien wel een hele goede reden had gehad voor haar onderkoelde houding tijdens hun eerste ontmoeting. In ieder geval was er duidelijk iets in haar karakter dat hem aantrok en hij had het gevoel dat ze dezelfde soort zwakte hadden als het ging om het opbouwen van menselijk contact. Ze hadden het gehad over hun werk, kunst en muziek en het bleek dat ze vrij veel gemeen hadden. Het gesprek was pas echt geanimeerd geworden toen ze ontdekten dat ze allebei een passie voor design hadden en verschillende glazen later babbelden ze als oude vrienden over de verdiensten van allerlei klassieke ontwerpen. Ze had hem op de man af gevraagd of hij homoseksueel was en vanaf dat moment was er dus ook geen seksuele spanning meer die roet in het eten kon gooien. Ze hadden zelfs afgesproken na Kerstmis een keer te gaan lunchen en eigenlijk stond niets meer de ontwikkeling van een mooie vriendschap in de weg.
Nadat de kunstenaar het feestje nogal gehaast verlaten had, was de stemming weer wat ingezakt. Ook Georgia was enigszins gekalmeerd nadat ze een paar flinke hijsen van een aan haar doorgegeven joint had genomen. Willem legde zich er bij neer dat het verder een vrij rustige avond zou worden en stelde zich tevreden met het uitwisselen van wat roddels met de Breuers. Plotseling zag hij vanuit zijn ooghoeken hoe Marcel hem kwaad aanstaarde. Wat heb ik nu weer gedaan? Misschien levert Mia toch problemen op, dacht hij zonder enig schuldbesef. Marcel bewoog zijn lippen in een poging hem iets duidelijk te maken. Willem legde zijn hand om zijn oor om te laten zien dat hij het niet begreep.
"Ik maak je af!"
Dat had Willem maar al te goed gehoord en hij draaide zich naar de deur om te kijken wat de reden van de ophef was. Er kwam nog een late gast binnen. Willems ogen schitterden van kwaadaardigheid. Eindelijk, dacht hij, het pièce de résistance!
In de deuropening stond Ben.
23. Gerrit, Roy and Candice
Gerrit had in dubio gestaan of hij de uitnodiging van Candice voor het kerstdiner al dan niet moest accepteren. In de dagen na het voorval met de politie, had hij gemerkt steeds minder heftige gevoelens te hebben voor de Amerikaanse en hij raakte er steeds meer van overtuigd dat voortzetting van het contact zou leiden tot allerlei verwikkelingen waar hij niet op zat te wachten. De magie van die eerste avond was volledig verdwenen. Een paar dagen later was ze 's avonds langsgekomen en had verteld hoe haar huwelijk op zijn kop stond maar dat er nieuwe afspraken gemaakt waren. Verder had ze geïnformeerd hoe het met de politie was afgelopen en ze hadden gezellig een uurtje koffie zitten drinken. Toch bleef Gerrit in zijn achterhoofd voortdurend twijfels houden. Wat wilde ze van hem? Ze had gezegd dat ze hoopte dat ze goede vrienden zouden worden en dat Roy daar absoluut geen problemen mee zou hebben. Verder had ze er op gestaan volledige adressen, telefoonnummers en e-mailadressen uit te wisselen. Toen ze hem had gevraagd om eerste kerstdag bij hen door te brengen, had hij zo lang geaarzeld in een poging een uitvlucht te bedenken, dat ze een gekwetste blik in haar ogen had gekregen. Hoewel hij stellig de indruk had dat ze nog steeds met hem flirtte, had hij haar toch uiteindelijk gevraagd of hij een vriendin mee mocht nemen. Hij had dat later veranderd in 'kennis' om niet de indruk te wekken dat hij een relatie had. Ze had meteen toegestemd met de opmerking dat het leuk zou zijn om nog een Nederlander te ontmoeten maar hij voelde zich toch niet op zijn gemak met de hele situatie. Hij moest toegeven dat hij haar op een bepaalde manier heel erg aantrekkelijk vond en zijn ego werd gestreeld door de belangstelling die ze in hem toonde, alhoewel hij niet precies wist waarom. Ze was een stuk ouder, dat was waar maar dat was ook een van de dingen die hem juist aansprak, een soort Mrs. Robinson-effect, hoewel hij zich bepaald niet identificeerde met de onschuldige jongeling uit de film. Ze was fysiek eigenlijk helemaal zijn type niet. Normaal gesproken viel hij eerder op enigszins gevulde, rondborstige vrouwen, maar toch voelde hij zich seksueel tot Candice aangetrokken, dat viel niet te ontkennen, en hij wist zeker dat dat gevoel wederzijds was. Uiteindelijk werd het duidelijk dat er meer aan de hand was dan alleen maar vriendschap en de opmerkingen die ze vervolgens tegen elkaar maakten, zowel impliciet als tamelijk expliciet, lieten daar geen twijfel over bestaan. Dan was er natuurlijk nog de echtgenoot die hij nooit ontmoet had maar niet bepaald onbevooroordeeld tegemoet zou kunnen treden. Misschien was het toch beter zich alsnog voorzichtig terug te trekken uit deze netelige situatie. Aan de andere kant, hij was wel alleen met Kerstmis. Zijn ouders woonden in Spanje en zijn zus en haar man had hij al in geen jaren gesproken. Oké, waarom ook niet, een lekker maaltje zou geen kwaad kunnen. Maar het leek hem toch beter om wel iemand mee te nemen. Het probleem was waar hij zo iemand vandaan moest halen.
Veel kandidaten waren er niet, maar hij had toch twee vage kennissen gebeld en gevraagd of ze zin in een etentje hadden. Beide waren echter bezet op eerste kerstdag, dus de enige oplossing was iemand van kantoor.
"Hé, Leontine, heb je al plannen voor eerste kerstdag?"
"Ga jij me mee uit nemen, Gerrit?" Leontine, een tamelijk zwaargebouwde blondine, knipperde met haar ogen van verbazing.
"Nee... ik bedoel... ja... nou, niet echt eigenlijk."
De andere aanwezigen in het kantoor glimlachten en spitsten hun oren. Gerrit voelde dat hij vuurrood werd.
"Kijk, het is zo dat ik ben uitgenodigd voor een etentje en ik mag iemand meenemen."
"God Gerrit, wat kan je dat toch verleidelijk brengen", riep Leontine luid en duidelijk, zodat iedereen kon meegenieten. "En ik was natuurlijk nummer één op je lijstje."
"Nou, niet echt, maar ik dacht dat als je die dag niets te doen had, je misschien wel zin zou hebben in een gratis maaltje."
Leontine zette haar microfoonsetje af en ging staan, haar handen op haar heupen.
"Zie ik eruit als iemand die nodig gevoederd moet worden dan?"
Terwijl de rest van het personeel brulde van het lachen, maakte Leontine een lichte buiging.
"Laat maar zitten. Ik had je nooit moeten vragen." Gerrit schaamde zich dood. Hij kon het bij Mieke en Sandra nu ook wel vergeten. Iedereen in het hele gebouw zou binnen de kortste keren op de hoogte zijn. Hij kon geen kant op.
Hij had nog overwogen om af te zeggen maar hij kon geen overtuigende reden bedenken en dus stond hij om drie uur 's middags op eerste kerstdag bij Roy en Candice voor de deur en nadat hij zijn stropdas recht had getrokken en zijn versleten schoenen aan zijn spijkerbroek had opgewreven, belde hij aan. Candice deed open.
"Hallo, kom binnen, leuk om je te zien. Happy Christmas."
Ze kuste hem op beide wangen en hij rook haar subtiele parfum. Vervolgens probeerde hij haar zoals gebruikelijk een derde keer te kussen maar daar had ze niet op gerekend en dus miste hij en raakte haar neus met zijn mond. Geen goed begin, dacht hij pessimistisch, maar zij lachte.
"O sorry. Ik was vergeten dat Nederlanders het drie keer doen." En ze kuste hem vol op de mond.
"Maakt dat het goed?"
Op dat moment kwam Roy tevoorschijn en Gerrit trok zich schielijk terug. Candice keek hem aan, verplaatste haar blik naar Roy en lachte opnieuw.
"Ik maak weer een rotzooitje van de Nederlandse gebruiken, Roy."
Roy stapte naar voren en gaf Gerrit een warme glimlach en een stevige handdruk.
"Zo, Gerrit, welkom. Ik heb veel over je gehoord. Het is prettig dat ik er nu ook een gezicht bij kan plaatsen. Laten we naar de woonkamer gaan. Wat wil je drinken?"
Gerrit voelde zich al een stuk beter. Roy was heel anders dan hij zich had voorgesteld op basis van de beschrijvingen van Candice. Hij had een man verwacht met scherpe gelaatstrekken en een ongezonde teint, maar Roy had een open en eerlijk gezicht dat onmiddellijk sympathie opwekte. Hij maakte in gedachten een notitie om nooit meer af te gaan op de beschrijving die mensen gaven van hun partner als ze relatieproblemen hadden.
"Ik wil wel een biertje als je dat hebt."
"Tuurlijk. Ik ben zo terug. Maak het jezelf gemakkelijk."
Roy en Candice hadden er vrij veel werk van gemaakt om een heuse kerstsfeer in het appartement te creëren. De grote, uitbundig opgetuigde kerstboom bracht Gerrit in een nostalgische stemming. Zelf had hij er dit jaar niets aan gedaan behalve wat extra inkopen. Hij had op dit moment toch niemand om het mee te delen, dus waarom zou hij de moeite doen? De etenslucht die zich door het huis verspreidde, maakte hem hongerig en dus deed hij zich te goed aan de hapjes die ze hadden klaargezet. Roy zorgde er intussen voor dat hun glazen geen moment leeg waren en Gerrit begon het effect van de alcohol al te merken. In ieder geval ben ik ontspannen, dacht hij en op hun verzoek begon hij te vertellen over zijn familie. Het waren goede luisteraars, besloot hij, goed gezelschap. Ze leken oprecht geïnteresseerd in wat hij te vertellen had.
"Mijn moeder is Spaanse van origine, of in ieder geval half Spaans. Haar moeder kwam uit een dorpje vlakbij Santander in het noorden en haar vader was een Fransman. Mijn vader is Nederlander en hij ontmoette mijn moeder tijdens het passagieren toen hij bij de koopvaardij voer. Ik geloof dat ze een paar maanden later al getrouwd zijn en korte tijd later werd mijn zus geboren. Ze hadden weinig keus zogezegd, als je begrijpt wat ik bedoel."
Roy en Candice knikten allebei en leunden voorover in afwachting van de rest van het verhaal. Terwijl hij verder vertelde over zijn ouders en zijn zuster, met wie hij grote ruzie had gehad toen zij van plan was geweest een abortus te laten plegen, merkte Gerrit dat hij steeds emotioneler werd. Het was eerste kerstdag en hier zat hij dan zijn hart te luchten over zijn op z'n zachtst gezegd disfunctionele familie tegenover mensen die hij nog maar nauwelijks kende. Het leek een illustratie te zijn voor het feit dat zijn hooggewaardeerde onafhankelijkheid op sommige momenten ook zo zijn schaduwzijde had. Hij merkte hoe lang geleden weggestopte wrokgevoelens naar boven kwamen en deed zijn best ze te onderdrukken en de conversatie luchthartig te houden. Candice was ondertussen naar de keuken gegaan maar Roy luisterde nog steeds, zich identificerend met de herinneringen van de jonge man tegenover hem en zelf ook al aardig aangeschoten. Ondanks verwoede pogingen zich in te houden, verloor Gerrit op een gegeven moment toch de controle en barstte in snikken uit.
"Jezus. Sorry. Ik heb geen idee wat er aan de hand is. Dit gebeurt me nooit."
Hij begroef zijn gezicht in zijn handen en probeerde, vechtend tegen de tranen, zijn dichtgeknepen keel vrij te maken.
Roy had zelf ook een brok in de keel gekregen. Als jongste van vier broers had hij altijd het gevoel gehad dat zijn ouders hem niet de aandacht hadden kunnen geven die hij als klein kind nodig had gehad. Hij had verhalen gehoord over gezinnen waar de jongste juist de oogappel van de vader was en vaak zelfs verwend werd, maar in zijn geval was het een harde concurrentiestrijd met zijn oudere broers geweest en hij had altijd verlangd naar een beetje liefde en troost, helemaal voor zichzelf. Daarom kon hij de gevoelens van zijn gast ook heel goed begrijpen en hij legde troostend zijn hand op Gerrits schouder.
"Maakt niet uit, joh. We hebben allemaal wel iets met onze familie en met Kerstmis komen die dingen dan naar boven. Je hebt flink wat gedronken en je had het gewoon nodig om even je hart te luchten. Het is goed om te constateren dat niet alle Nederlanders alles perfect op een rijtje hebben."
Op dat moment kwam Candice de kamer in, worstelend met in haar ene hand een grote schaal met de kalkoen en in de andere een schaal met spruiten. Ze bracht haar vracht naar de tafel en liep snel naar de bank waar de twee mannen zaten.
"Wat nu weer? Wat is er aan de hand?"
"Het is al goed, schatje. Gerrit is alleen een beetje van slag geraakt door het oprakelen van die familieverhalen, dat is alles."
Roy was onder de indruk van de nieuwe Candice die haar armen om hem en Gerrit heensloeg en ze allebei in gelijke mate knuffelde en kuste.
"Kom op jongens. Het is Kerstmis, het diner is klaar, het is hier warm en gezellig en we zijn hier veilig. De buitenwereld kan daar niets aan verpesten. Laten we genieten van de tijd die we samen mogen doorbrengen, van de warmte en het kaarslicht en bovenal van de geest van het kerstfeest. Het is nu tijd voor liefde en niet voor tranen."
Roy stopte twee vingers in zijn keel.
"Jakkes, Candice. Werk je tegenwoordig voor Hallmark Wenskaarten B.V.?"
"Of de afdeling kerstpromotie van Coca Cola", viel Gerrit hem bij, nu weer lachend.
"Of Sentimental Christmas Messages R Us!" Roy brulde van het lachen.
"Oké, oké. Dat was misschien een beetje too much, maar jullie begrijpen wat ik bedoel." Ze gaf hen allebei een speelse tik.
"Candice..." Roy maakte zich los uit de groepsknuffel. "Wat ruik ik?"
"O mijn God! Shit! Het zijn de aardappels."
Candice stoof naar de keuken terwijl de mannen in een deuk lagen. Ze schreeuwde:
"O shit! Fuck! Fuck!"
Roy was verbluft. Hij had Candice bijna nooit echt horen vloeken. Er kwam rook uit de keuken en zich realiserend dat het serieus was, schoten ze haar te hulp.
Het had even geduurd maar uiteindelijk waren ze de situatie meester geworden. Candice had twee vingers in het verband en ze zagen er alledrie een beetje aangeslagen uit, maar ze hadden honger en gingen aan tafel zitten om aan hun maaltijd zonder piepers te beginnen.
"Roy, vind je niet dat we het raam nog even open moeten zetten. Het is hier nog steeds rokerig."
Roy stond op om het raam te openen. Het was inmiddels al donker geworden en de lichtjes van de stad waar hij zich zo thuis voelde lonkten naar hem vanuit de verte.
"Ik denk dat het weer stevig gaat vriezen", merkte hij op tegen de anderen. "Hé, wat is dat?" Hij leunde uit het raam en keek naar beneden. "Hé, hallo. Elfriede? Het is Elfriede."
Hij draaide zich om en met zijn zieligste hondengezicht keek hij vragend naar Candice.
"O, vooruit dan maar. Waarom niet? Ik heb al zoveel over haar gehoord, dan wil ik haar ook wel eens ontmoeten."
"Bedankt, schatje. Hé, Elfriede! Kom boven. Kom samen met ons wat eten." Candice en Gerrit konden het antwoord niet horen.
"Natuurlijk wel. Doe niet zo gek. Ik kom naar beneden om je binnen te laten." Roy trok snel zijn jas aan en stoof de kamer uit.
"Om jouw vraag te beantwoorden, Gerrit, ik weet het echt niet." Candice zag de verbazing in zijn ogen en vervolgde door uit te leggen wie Elfriede was, zo goed en zo kwaad als dat ging, terwijl ze van binnen toch wel tamelijk zenuwachtig was om de vrouw te ontmoeten die Roy's leven op z'n kop had gezet. Uit haar beschrijving begreep Gerrit wie het moest zijn. Hij was haar meerdere malen in de buurt tegengekomen en wist dat ze soms in het souterrain van hun pand overnachtte.
Toen Roy terugkwam, zijn arm om de schouders van Elfriede, konden Candice en Gerrit hun ogen niet geloven. Het waren niet alleen de vele lagen smerige kleding en de verfrommelde hoed met het plastic fruit aan de zijkanten die hun mond deed openvallen. Het was zelfs niet de grote blauwe vuilniszak vol met spullen die ze voorzichtig in een hoek neerzette of de beschadigde rieten mand afgedekt met een versleten theedoek die ze in haar arm hield die hun verbazing wekte. Nee, het was vooral haar gezicht waarvan ze diep onder de indruk waren. Haar doorgroefde en gerimpelde gelaat zag er niet bepaald fris uit maar haar ogen schitterden met een intensiteit die de hele kamer leek op te lichten. Haar brede, stralende glimlach was de meest indrukwekkende die Gerrit ooit had gezien. Ze miste een tand en de rest was hier en daar flink aangetast maar verder waren haar tanden oogverblindend wit en het ontblote, roze en bruin gevlekte tandvlees dat naadloos leek over te gaan in haar glanzend roze gestifte lippen veroorzaakte een allermerkwaardigst effect dat tegelijkertijd alarmerend en innemend was. Het geheel deed Candice onwillekeurig denken aan een grijnzende chimpansee en in gedachten gaf ze zichzelf een standje voor zo'n politiek incorrecte vergelijking.
"Hallo, hallo en vrolijk kerstfeest voor jullie allebei. Jullie zijn zo aardig! We zijn jullie zeer dankbaar, zeker weten, maar helaas kunnen we niet blijven want er zijn dringende zaken die onze aandacht opeisen."
Gerrit vroeg zich af of ze de pluralis majestatis gebruikte maar toen stak Beest opeens zijn kop boven de mand uit en was het duidelijk wie ze met 'we' had bedoeld. Alsof de verschijning van Elfriede en Beest, met het roze kerstlint om zijn nek geknoopt, nog niet bizar genoeg was, wat er vervolgens gebeurde deed ze alledrie volledig paf staan.
"Ik ken jou, liefje." Elfriede zwaaide naar Candice. "En ik wil straks nog even met je praten, maar jou ken ik nog niet echt. We hebben elkaar ontmoet maar slechts oppervlakkig, klopt dat?" Ze had zich tot Gerrit gericht die knikte en zenuwachtig in zijn stoel heen en weer schoof. De zwarte vrouw liep om hem heen en ging achter hem staan, legde haar handen op zijn hoofd en sloot haar ogen terwijl ze iets prevelde. Gerrits ogen werden groot en hij keek vragend naar Candice die haar schouders ophaalde en verbijsterd het tafereel aanschouwde.
"Zoveel pijn! Ach, arme jongen. Zoveel pijn!" De tranen rolden van Elfriedes wangen.
24. Willem looks back
Marcel was de laatste geweest die was weggegaan, en Willem had hem wijselijk zonder zich te verontschuldigen laten gaan. Dat zou de volgende dag wel aan de orde komen. Marcel was normaal gesproken niet rancuneus maar Willem had het gevoel dat zijn streken en manipulaties deze keer misschien net over de schreef waren gegaan. In zijn eentje ruimde hij de rotzooi op. Hij hield er niet van de troep tot de volgende ochtend te laten liggen en hoewel het al drie uur was, besteedde hij nog ruim een uur aan het in de oorspronkelijke staat terugbrengen van zijn woning. Nadat hij de vaatwasmachine zo vol als mogelijk had geladen en zorgvuldig het dure porselein en glaswerk tevoorschijn had gehaald en teruggeplaatst, schonk hij zichzelf nog een borrel in en ging met een diepe zucht op de bank zitten. Het feestje kon geslaagd worden genoemd maar hij was niet gelukkig. Hij vond het eigenlijk vervelend om Marcel op de kast te jagen, maar als de ondeugende kant van zijn karakter eenmaal de overhand kreeg, kon hij zich niet meer inhouden. Achteraf had hij vaak spijt van die impulsen. Het paste niet bij zijn idee van een geordend en overzichtelijk leven maar op een of andere manier had hij het af en toe gewoon nodig om mensen te pesten. Hij wist dat Marcel soms zijn buik vol had van zijn grappen en grollen, en Marcels mening was de enige die belangrijk voor hem was, maar het confronteren van de rest van de wereld met het onverwachte was nu eenmaal Willems raison d'être. Hij wist wat er van hem terecht zou komen als hij niet nu en dan voor wat vuurwerk zorgde met deze of gene intrige. Hij zou een oude man met pijp en pantoffels worden, iedere avond voor de televisie hangend, zonder verder enige ambitie, kortom: zijn vader!
In een opwelling liep hij naar de kast met fotoalbums en haalde zijn collectie jeugdfoto's tevoorschijn. Bij iedere foto kwam een golf van herinneringen naar boven. Overbelichte zwartwitfoto's van zijn ouders tijdens een picknick ergens op het platteland, of op het strand, zijn vader tot aan zijn nek begraven in het zand. Zijn moeder gekleed in een jurk met grote stippen, een witleren ceintuur en een sjaaltje, met haar hand het opgestoken haar op zijn plaats houdend tijdens een weekendje Parijs. Familieportretten met Kerstmis, verjaardagen en trouwerijen; allemaal poserend voor de camera, borst naar voren, kin omhoog en op bijna alle foto's stond dat kleine, magere jongetje met krullend haar en een korte broek tot aan zijn knokige knieën. Als hij toen had geweten wat hij nu wist! Hoe anders was het dan misschien allemaal gelopen. Op twaalfjarige leeftijd had hij zijn onschuld verloren in een openbaar toilet vlakbij het strand. Hij was zo snel als hij kon naar huis gerend en had geprobeerd zijn schaamte en schuldgevoel voor zijn alwetende moeder te verbergen. Vanaf dat moment waren geheimhouding en bedrog zijn beste vrienden geworden. Hij wist dat hij in dat opzicht bepaald niet uniek was geweest. De late vijftiger en vroege zestiger jaren waren een tijd geweest dat de wereld nog herstellende was van de oorlog en de nieuwverworven welvaart voor ouders een reden was hun kinderen er van te doordringen hoeveel geluk ze wel niet hadden. Zij hadden moeten lijden om hun nageslacht te kunnen laten genieten van de voordelen van vrijheid en vooruitgang. Iedere kinderlijke misstap werd bestraft met het opgelegde schuldgevoel dat je je ouders teleurgesteld had. Een ouderwetse moraal in een veranderende wereld, dat was moeilijk om aan te voldoen. Willem wist dat zijn ouders er later spijt van hadden gehad dat ze zo streng waren geweest; ze hadden zich zelfs verontschuldigd voor de talloze kleingeestige regeltjes en maniertjes die ze hem opgelegd hadden. Hij kon het wel begrijpen maar desondanks was hij er van overtuigd dat de beperkingen van zijn jeugd hadden geleid tot de excessen in zijn latere leven.
Hij staarde naar een foto van zijn moeder in badpak op het strand van Zandvoort. Ze lachte en haar schouderlange, golvende, blonde haar waaide op in de wind. Het was een van zijn lievelingsfoto's; hij had hem zelf genomen en was er altijd trots op geweest hoe goed haar spontaniteit ermee vastgelegd werd.
"Oh mamma, wat zou je nu wel niet van me denken?", verzuchtte hij weemoedig.
Hij herinnerde zich nog levendig het gesprek dat hij met haar gehad had op de dag na zijn achttiende verjaardag, in hun huis in een buitenwijk van Haarlem. Hij zag het zo voor zich: de glas-in-loodramen met daarachter de tuin en de zware velours gordijnen die als ze dicht waren het daglicht volledig buitensloten, waardoor de kamer een sfeer als een graftombe kreeg; de smalle plank hoog aan de muur met daarop de borden in slagorde opgesteld, het indrukwekkende, eiken meubilair en overal de kleine porseleinen en glazen objecten. Die dag stond in zijn geheugen gegrift: het zonlicht dat door de openslaande deuren naar binnen stroomde en de stofdeeltjes die in de lucht dansten. Hij had zich altijd afgevraagd wat voor gevolgen het inhaleren van al dat stof zou hebben en kon zich herinneren hoe angstig hij zich gevoeld had als kind toen hij zich realiseerde dat ook als het licht normaal was en je de stofdeeltjes niet meer zag, ze er nog wel degelijk waren. Het was de moeilijkste ochtend van zijn leven geweest; hij had al zijn krachten verzameld om haar te vertellen dat hij homoseksueel was. Hij had het al heel lang willen doen maar was bang om haar teleur te stellen en haar verdrietig te maken. Het maakte hem niet uit wat zijn vader er van vond - van die kant verwachtte hij niets dan boosheid en afwijzing - maar hij hunkerde naar de steun en liefde van zijn moeder en was er helemaal niet van overtuigd dat hij die zou krijgen.
"Ga even zitten, Willem", was alles wat ze had gezegd nadat hij het eruit gegooid had. "Dit moet heel moeilijk voor je geweest zijn maar het is geen verrassing voor je vader en mij. We wisten het al een paar jaar, of in ieder geval hadden we een sterk vermoeden, maar we moesten wachten tot jij het ons zou vertellen."
"Maar hoe...?" Willem was volledig uit het veld geslagen geweest. Niet alleen was haar reactie volkomen onverwacht geweest, hij kon zich ook absoluut niet voorstellen hoe ze het hadden kunnen weten.
"Luister, lieve schat. Ik ben je moeder en moeders voelen dat soort dingen aan en bovendien zijn er bepaalde aanwijzingen in je gedrag." Ze had zijn wang gestreeld in een poging hem te troosten.
"Welke aanwijzingen? Ik begrijp het niet."
"Nou ja, de manier waarop je soms loopt en praat. Van die dingen."
Willem had zich diep gekwetst en ontgoocheld gevoeld. Hij kon niet inzien wat er verkeerd was aan de manier waarop hij liep en sprak maar begreep voor het eerst dat hij werd gezien als van nature lichtelijk verwijfd, wat hij later zou leren te omschrijven als 'nichterig'. Op dat moment was hij danig overstuur geweest maar naderhand had hij zijn moeder bedankt voor haar eerlijkheid. Het zou hem helpen zich voor te bereiden op zijn latere rol in het leven. Vanaf die dag werd het onderwerp thuis bijna nooit meer aangeroerd. Het was dan wellicht een positieve reactie geweest maar dat betekende nog niet dat hij tegenover zijn ouders open kon zijn over zijn vroege homoseksuele ervaringen. Zijn vader had er slechts één keer een opmerking over gemaakt.
"Ik hoor dat je met je moeder gesproken hebt"
"Ja."
"Ik neem aan dat het niet te genezen is."
"Inderdaad."
"Nou, dan hoeven we het er ook niet meer over te hebben."
"Oké, pap, bedankt."
Gelukkig voor Willem was Haarlem geen universiteitsstad en dus kon hij vroeg het ouderlijk huis verlaten om op kamers te gaan en zijn ontluikende seksualiteit in relatieve anonimiteit ontdekken. Hij vond een foto van zijn vader - met een deukhoed die de grimmige uitdrukking op zijn gezicht overschaduwde, handen in de zakken van zijn lievelingsjasje met alledrie de knopen dicht - en glimlachte.
"Bedankt pap. Het had vele malen slechter kunnen zijn."
Hij legde het fotoalbum opzij en zocht een volgende uit toen er op werd aangebeld. Hij keek op de klok: het was half vijf! Hij liep naar de voordeur en keek door het gaatje. Het was Marcel.
"Heb je enig idee hoe laat het is?"
"Ik weet het, ik weet het, maar ik kon niet slapen. En toen ik buiten was om een frisse neus te halen, zag ik bij jou nog licht branden."
"Oké, kom maar binnen. Ik was me net aan het wentelen in de sentimentele modder van mijn jeugd. Als jij niet langs was gekomen, zat ik nu waarschijnlijk als een oud wijf te snotteren. Ik zal even koffie zetten of wil je liever iets sterkers?"
"Oh God, nee! Ik heb eerlijk gezegd liever een kop thee. Van koffie word ik weer veel te hyper, vrees ik."
Ze maakten het zich gemakkelijk in de zithoek en begonnen te praten, zoals ze al ontelbare maken hadden gedaan in de vroege uurtjes van de morgen.
"Ben ik vergeven?", vroeg Willem met een schittering in zijn ogen.
"Helemaal niet! Nooit! Hoe kon je, Willem? Als je dit soort dingen je beste vriend aandoet, dan mogen je vijanden hun borst wel natmaken."
"Oké, het is dus weer goed."
Willem wist dat het wel goed zat tussen hen en kuste de hand van zijn vriend met spottende nederigheid.
"Vertel het maar aan mama. Waarom kon je niet slapen?"
"Ik zou jou hetzelfde kunnen vragen."
"Ach, weet je, als wij geriatrische patiënten ouder worden, hebben we minder slaap nodig. Wist je dat Napoleon maar vier uur per nacht sliep?"
"Oh, dus dat was het wat zijn groei belemmerde!"
"Nee, serieus Marcel. Jij krijgt toch altijd je acht uur schoonheidsslaap en, God is mijn getuige, dat heb je nodig ook!"
Marcel trok een gekwetst gezicht.
"Nog afgezien van jouw machiavellistische manipulaties was het een hoogst merkwaardige avond."
"Ik neem aan dat je doelt op de fascinerende Miss Mia en de goddelijke Benjamin?"
"Ik geloof dat ik verliefd ben." Marcel kon zijn vriend daarbij niet in de ogen kijken.
"Wat? Je bent hetero geworden! Ik heb wel een paar interessante verhalen over Mia's seksuele voorkeuren gehoord maar dat ze jou zou kunnen omturnen, dat had ik nooit gedacht."
"Nee, idioot. Ik heb het over Ben. Ik ben verliefd op Ben."
"Dat dacht ik wel. Vertel me dan eens, wat is er zo aantrekkelijk aan Mr. Macho?"
"Het is nogal gecompliceerd."
"Vanzelf. Zou het überhaupt de moeite waard geweest zijn als het dat niet was?"
"Wil je nou even je bek houden?"
Willem wist wanneer het tijd was om te luisteren en knikte.
"Het is zo ingewikkeld omdat in de loop van de avond duidelijk werd dat niemand hier zonder kleerscheuren vanaf komt."
Willem fronste. "Sorry, ik kan je niet helemaal volgen. Wat bedoel je in godsnaam?"
"Nou, om het simpel te zeggen: ik weet vrijwel zeker dat Ben nog steeds hartstikke gek is op Mia."
"Dat is nou niet bepaald een verrassing, zeg."
"En zoals je weet, ben ik nogal gesteld op Ben."
"Ja, heb je ook nog iets nieuws te melden?"
"Ja, nou eh... Mia heeft er geen misverstand over laten bestaan dat ze mij seksueel begeert."
De kreet die Willem slaakte, vervuld van verrukking, moet tot in de wijde omgeving te horen zijn geweest.
Gerrit had in dubio gestaan of hij de uitnodiging van Candice voor het kerstdiner al dan niet moest accepteren. In de dagen na het voorval met de politie, had hij gemerkt steeds minder heftige gevoelens te hebben voor de Amerikaanse en hij raakte er steeds meer van overtuigd dat voortzetting van het contact zou leiden tot allerlei verwikkelingen waar hij niet op zat te wachten. De magie van die eerste avond was volledig verdwenen. Een paar dagen later was ze 's avonds langsgekomen en had verteld hoe haar huwelijk op zijn kop stond maar dat er nieuwe afspraken gemaakt waren. Verder had ze geïnformeerd hoe het met de politie was afgelopen en ze hadden gezellig een uurtje koffie zitten drinken. Toch bleef Gerrit in zijn achterhoofd voortdurend twijfels houden. Wat wilde ze van hem? Ze had gezegd dat ze hoopte dat ze goede vrienden zouden worden en dat Roy daar absoluut geen problemen mee zou hebben. Verder had ze er op gestaan volledige adressen, telefoonnummers en e-mailadressen uit te wisselen. Toen ze hem had gevraagd om eerste kerstdag bij hen door te brengen, had hij zo lang geaarzeld in een poging een uitvlucht te bedenken, dat ze een gekwetste blik in haar ogen had gekregen. Hoewel hij stellig de indruk had dat ze nog steeds met hem flirtte, had hij haar toch uiteindelijk gevraagd of hij een vriendin mee mocht nemen. Hij had dat later veranderd in 'kennis' om niet de indruk te wekken dat hij een relatie had. Ze had meteen toegestemd met de opmerking dat het leuk zou zijn om nog een Nederlander te ontmoeten maar hij voelde zich toch niet op zijn gemak met de hele situatie. Hij moest toegeven dat hij haar op een bepaalde manier heel erg aantrekkelijk vond en zijn ego werd gestreeld door de belangstelling die ze in hem toonde, alhoewel hij niet precies wist waarom. Ze was een stuk ouder, dat was waar maar dat was ook een van de dingen die hem juist aansprak, een soort Mrs. Robinson-effect, hoewel hij zich bepaald niet identificeerde met de onschuldige jongeling uit de film. Ze was fysiek eigenlijk helemaal zijn type niet. Normaal gesproken viel hij eerder op enigszins gevulde, rondborstige vrouwen, maar toch voelde hij zich seksueel tot Candice aangetrokken, dat viel niet te ontkennen, en hij wist zeker dat dat gevoel wederzijds was. Uiteindelijk werd het duidelijk dat er meer aan de hand was dan alleen maar vriendschap en de opmerkingen die ze vervolgens tegen elkaar maakten, zowel impliciet als tamelijk expliciet, lieten daar geen twijfel over bestaan. Dan was er natuurlijk nog de echtgenoot die hij nooit ontmoet had maar niet bepaald onbevooroordeeld tegemoet zou kunnen treden. Misschien was het toch beter zich alsnog voorzichtig terug te trekken uit deze netelige situatie. Aan de andere kant, hij was wel alleen met Kerstmis. Zijn ouders woonden in Spanje en zijn zus en haar man had hij al in geen jaren gesproken. Oké, waarom ook niet, een lekker maaltje zou geen kwaad kunnen. Maar het leek hem toch beter om wel iemand mee te nemen. Het probleem was waar hij zo iemand vandaan moest halen.
Veel kandidaten waren er niet, maar hij had toch twee vage kennissen gebeld en gevraagd of ze zin in een etentje hadden. Beide waren echter bezet op eerste kerstdag, dus de enige oplossing was iemand van kantoor.
"Hé, Leontine, heb je al plannen voor eerste kerstdag?"
"Ga jij me mee uit nemen, Gerrit?" Leontine, een tamelijk zwaargebouwde blondine, knipperde met haar ogen van verbazing.
"Nee... ik bedoel... ja... nou, niet echt eigenlijk."
De andere aanwezigen in het kantoor glimlachten en spitsten hun oren. Gerrit voelde dat hij vuurrood werd.
"Kijk, het is zo dat ik ben uitgenodigd voor een etentje en ik mag iemand meenemen."
"God Gerrit, wat kan je dat toch verleidelijk brengen", riep Leontine luid en duidelijk, zodat iedereen kon meegenieten. "En ik was natuurlijk nummer één op je lijstje."
"Nou, niet echt, maar ik dacht dat als je die dag niets te doen had, je misschien wel zin zou hebben in een gratis maaltje."
Leontine zette haar microfoonsetje af en ging staan, haar handen op haar heupen.
"Zie ik eruit als iemand die nodig gevoederd moet worden dan?"
Terwijl de rest van het personeel brulde van het lachen, maakte Leontine een lichte buiging.
"Laat maar zitten. Ik had je nooit moeten vragen." Gerrit schaamde zich dood. Hij kon het bij Mieke en Sandra nu ook wel vergeten. Iedereen in het hele gebouw zou binnen de kortste keren op de hoogte zijn. Hij kon geen kant op.
Hij had nog overwogen om af te zeggen maar hij kon geen overtuigende reden bedenken en dus stond hij om drie uur 's middags op eerste kerstdag bij Roy en Candice voor de deur en nadat hij zijn stropdas recht had getrokken en zijn versleten schoenen aan zijn spijkerbroek had opgewreven, belde hij aan. Candice deed open.
"Hallo, kom binnen, leuk om je te zien. Happy Christmas."
Ze kuste hem op beide wangen en hij rook haar subtiele parfum. Vervolgens probeerde hij haar zoals gebruikelijk een derde keer te kussen maar daar had ze niet op gerekend en dus miste hij en raakte haar neus met zijn mond. Geen goed begin, dacht hij pessimistisch, maar zij lachte.
"O sorry. Ik was vergeten dat Nederlanders het drie keer doen." En ze kuste hem vol op de mond.
"Maakt dat het goed?"
Op dat moment kwam Roy tevoorschijn en Gerrit trok zich schielijk terug. Candice keek hem aan, verplaatste haar blik naar Roy en lachte opnieuw.
"Ik maak weer een rotzooitje van de Nederlandse gebruiken, Roy."
Roy stapte naar voren en gaf Gerrit een warme glimlach en een stevige handdruk.
"Zo, Gerrit, welkom. Ik heb veel over je gehoord. Het is prettig dat ik er nu ook een gezicht bij kan plaatsen. Laten we naar de woonkamer gaan. Wat wil je drinken?"
Gerrit voelde zich al een stuk beter. Roy was heel anders dan hij zich had voorgesteld op basis van de beschrijvingen van Candice. Hij had een man verwacht met scherpe gelaatstrekken en een ongezonde teint, maar Roy had een open en eerlijk gezicht dat onmiddellijk sympathie opwekte. Hij maakte in gedachten een notitie om nooit meer af te gaan op de beschrijving die mensen gaven van hun partner als ze relatieproblemen hadden.
"Ik wil wel een biertje als je dat hebt."
"Tuurlijk. Ik ben zo terug. Maak het jezelf gemakkelijk."
Roy en Candice hadden er vrij veel werk van gemaakt om een heuse kerstsfeer in het appartement te creëren. De grote, uitbundig opgetuigde kerstboom bracht Gerrit in een nostalgische stemming. Zelf had hij er dit jaar niets aan gedaan behalve wat extra inkopen. Hij had op dit moment toch niemand om het mee te delen, dus waarom zou hij de moeite doen? De etenslucht die zich door het huis verspreidde, maakte hem hongerig en dus deed hij zich te goed aan de hapjes die ze hadden klaargezet. Roy zorgde er intussen voor dat hun glazen geen moment leeg waren en Gerrit begon het effect van de alcohol al te merken. In ieder geval ben ik ontspannen, dacht hij en op hun verzoek begon hij te vertellen over zijn familie. Het waren goede luisteraars, besloot hij, goed gezelschap. Ze leken oprecht geïnteresseerd in wat hij te vertellen had.
"Mijn moeder is Spaanse van origine, of in ieder geval half Spaans. Haar moeder kwam uit een dorpje vlakbij Santander in het noorden en haar vader was een Fransman. Mijn vader is Nederlander en hij ontmoette mijn moeder tijdens het passagieren toen hij bij de koopvaardij voer. Ik geloof dat ze een paar maanden later al getrouwd zijn en korte tijd later werd mijn zus geboren. Ze hadden weinig keus zogezegd, als je begrijpt wat ik bedoel."
Roy en Candice knikten allebei en leunden voorover in afwachting van de rest van het verhaal. Terwijl hij verder vertelde over zijn ouders en zijn zuster, met wie hij grote ruzie had gehad toen zij van plan was geweest een abortus te laten plegen, merkte Gerrit dat hij steeds emotioneler werd. Het was eerste kerstdag en hier zat hij dan zijn hart te luchten over zijn op z'n zachtst gezegd disfunctionele familie tegenover mensen die hij nog maar nauwelijks kende. Het leek een illustratie te zijn voor het feit dat zijn hooggewaardeerde onafhankelijkheid op sommige momenten ook zo zijn schaduwzijde had. Hij merkte hoe lang geleden weggestopte wrokgevoelens naar boven kwamen en deed zijn best ze te onderdrukken en de conversatie luchthartig te houden. Candice was ondertussen naar de keuken gegaan maar Roy luisterde nog steeds, zich identificerend met de herinneringen van de jonge man tegenover hem en zelf ook al aardig aangeschoten. Ondanks verwoede pogingen zich in te houden, verloor Gerrit op een gegeven moment toch de controle en barstte in snikken uit.
"Jezus. Sorry. Ik heb geen idee wat er aan de hand is. Dit gebeurt me nooit."
Hij begroef zijn gezicht in zijn handen en probeerde, vechtend tegen de tranen, zijn dichtgeknepen keel vrij te maken.
Roy had zelf ook een brok in de keel gekregen. Als jongste van vier broers had hij altijd het gevoel gehad dat zijn ouders hem niet de aandacht hadden kunnen geven die hij als klein kind nodig had gehad. Hij had verhalen gehoord over gezinnen waar de jongste juist de oogappel van de vader was en vaak zelfs verwend werd, maar in zijn geval was het een harde concurrentiestrijd met zijn oudere broers geweest en hij had altijd verlangd naar een beetje liefde en troost, helemaal voor zichzelf. Daarom kon hij de gevoelens van zijn gast ook heel goed begrijpen en hij legde troostend zijn hand op Gerrits schouder.
"Maakt niet uit, joh. We hebben allemaal wel iets met onze familie en met Kerstmis komen die dingen dan naar boven. Je hebt flink wat gedronken en je had het gewoon nodig om even je hart te luchten. Het is goed om te constateren dat niet alle Nederlanders alles perfect op een rijtje hebben."
Op dat moment kwam Candice de kamer in, worstelend met in haar ene hand een grote schaal met de kalkoen en in de andere een schaal met spruiten. Ze bracht haar vracht naar de tafel en liep snel naar de bank waar de twee mannen zaten.
"Wat nu weer? Wat is er aan de hand?"
"Het is al goed, schatje. Gerrit is alleen een beetje van slag geraakt door het oprakelen van die familieverhalen, dat is alles."
Roy was onder de indruk van de nieuwe Candice die haar armen om hem en Gerrit heensloeg en ze allebei in gelijke mate knuffelde en kuste.
"Kom op jongens. Het is Kerstmis, het diner is klaar, het is hier warm en gezellig en we zijn hier veilig. De buitenwereld kan daar niets aan verpesten. Laten we genieten van de tijd die we samen mogen doorbrengen, van de warmte en het kaarslicht en bovenal van de geest van het kerstfeest. Het is nu tijd voor liefde en niet voor tranen."
Roy stopte twee vingers in zijn keel.
"Jakkes, Candice. Werk je tegenwoordig voor Hallmark Wenskaarten B.V.?"
"Of de afdeling kerstpromotie van Coca Cola", viel Gerrit hem bij, nu weer lachend.
"Of Sentimental Christmas Messages R Us!" Roy brulde van het lachen.
"Oké, oké. Dat was misschien een beetje too much, maar jullie begrijpen wat ik bedoel." Ze gaf hen allebei een speelse tik.
"Candice..." Roy maakte zich los uit de groepsknuffel. "Wat ruik ik?"
"O mijn God! Shit! Het zijn de aardappels."
Candice stoof naar de keuken terwijl de mannen in een deuk lagen. Ze schreeuwde:
"O shit! Fuck! Fuck!"
Roy was verbluft. Hij had Candice bijna nooit echt horen vloeken. Er kwam rook uit de keuken en zich realiserend dat het serieus was, schoten ze haar te hulp.
Het had even geduurd maar uiteindelijk waren ze de situatie meester geworden. Candice had twee vingers in het verband en ze zagen er alledrie een beetje aangeslagen uit, maar ze hadden honger en gingen aan tafel zitten om aan hun maaltijd zonder piepers te beginnen.
"Roy, vind je niet dat we het raam nog even open moeten zetten. Het is hier nog steeds rokerig."
Roy stond op om het raam te openen. Het was inmiddels al donker geworden en de lichtjes van de stad waar hij zich zo thuis voelde lonkten naar hem vanuit de verte.
"Ik denk dat het weer stevig gaat vriezen", merkte hij op tegen de anderen. "Hé, wat is dat?" Hij leunde uit het raam en keek naar beneden. "Hé, hallo. Elfriede? Het is Elfriede."
Hij draaide zich om en met zijn zieligste hondengezicht keek hij vragend naar Candice.
"O, vooruit dan maar. Waarom niet? Ik heb al zoveel over haar gehoord, dan wil ik haar ook wel eens ontmoeten."
"Bedankt, schatje. Hé, Elfriede! Kom boven. Kom samen met ons wat eten." Candice en Gerrit konden het antwoord niet horen.
"Natuurlijk wel. Doe niet zo gek. Ik kom naar beneden om je binnen te laten." Roy trok snel zijn jas aan en stoof de kamer uit.
"Om jouw vraag te beantwoorden, Gerrit, ik weet het echt niet." Candice zag de verbazing in zijn ogen en vervolgde door uit te leggen wie Elfriede was, zo goed en zo kwaad als dat ging, terwijl ze van binnen toch wel tamelijk zenuwachtig was om de vrouw te ontmoeten die Roy's leven op z'n kop had gezet. Uit haar beschrijving begreep Gerrit wie het moest zijn. Hij was haar meerdere malen in de buurt tegengekomen en wist dat ze soms in het souterrain van hun pand overnachtte.
Toen Roy terugkwam, zijn arm om de schouders van Elfriede, konden Candice en Gerrit hun ogen niet geloven. Het waren niet alleen de vele lagen smerige kleding en de verfrommelde hoed met het plastic fruit aan de zijkanten die hun mond deed openvallen. Het was zelfs niet de grote blauwe vuilniszak vol met spullen die ze voorzichtig in een hoek neerzette of de beschadigde rieten mand afgedekt met een versleten theedoek die ze in haar arm hield die hun verbazing wekte. Nee, het was vooral haar gezicht waarvan ze diep onder de indruk waren. Haar doorgroefde en gerimpelde gelaat zag er niet bepaald fris uit maar haar ogen schitterden met een intensiteit die de hele kamer leek op te lichten. Haar brede, stralende glimlach was de meest indrukwekkende die Gerrit ooit had gezien. Ze miste een tand en de rest was hier en daar flink aangetast maar verder waren haar tanden oogverblindend wit en het ontblote, roze en bruin gevlekte tandvlees dat naadloos leek over te gaan in haar glanzend roze gestifte lippen veroorzaakte een allermerkwaardigst effect dat tegelijkertijd alarmerend en innemend was. Het geheel deed Candice onwillekeurig denken aan een grijnzende chimpansee en in gedachten gaf ze zichzelf een standje voor zo'n politiek incorrecte vergelijking.
"Hallo, hallo en vrolijk kerstfeest voor jullie allebei. Jullie zijn zo aardig! We zijn jullie zeer dankbaar, zeker weten, maar helaas kunnen we niet blijven want er zijn dringende zaken die onze aandacht opeisen."
Gerrit vroeg zich af of ze de pluralis majestatis gebruikte maar toen stak Beest opeens zijn kop boven de mand uit en was het duidelijk wie ze met 'we' had bedoeld. Alsof de verschijning van Elfriede en Beest, met het roze kerstlint om zijn nek geknoopt, nog niet bizar genoeg was, wat er vervolgens gebeurde deed ze alledrie volledig paf staan.
"Ik ken jou, liefje." Elfriede zwaaide naar Candice. "En ik wil straks nog even met je praten, maar jou ken ik nog niet echt. We hebben elkaar ontmoet maar slechts oppervlakkig, klopt dat?" Ze had zich tot Gerrit gericht die knikte en zenuwachtig in zijn stoel heen en weer schoof. De zwarte vrouw liep om hem heen en ging achter hem staan, legde haar handen op zijn hoofd en sloot haar ogen terwijl ze iets prevelde. Gerrits ogen werden groot en hij keek vragend naar Candice die haar schouders ophaalde en verbijsterd het tafereel aanschouwde.
"Zoveel pijn! Ach, arme jongen. Zoveel pijn!" De tranen rolden van Elfriedes wangen.
24. Willem looks back
Marcel was de laatste geweest die was weggegaan, en Willem had hem wijselijk zonder zich te verontschuldigen laten gaan. Dat zou de volgende dag wel aan de orde komen. Marcel was normaal gesproken niet rancuneus maar Willem had het gevoel dat zijn streken en manipulaties deze keer misschien net over de schreef waren gegaan. In zijn eentje ruimde hij de rotzooi op. Hij hield er niet van de troep tot de volgende ochtend te laten liggen en hoewel het al drie uur was, besteedde hij nog ruim een uur aan het in de oorspronkelijke staat terugbrengen van zijn woning. Nadat hij de vaatwasmachine zo vol als mogelijk had geladen en zorgvuldig het dure porselein en glaswerk tevoorschijn had gehaald en teruggeplaatst, schonk hij zichzelf nog een borrel in en ging met een diepe zucht op de bank zitten. Het feestje kon geslaagd worden genoemd maar hij was niet gelukkig. Hij vond het eigenlijk vervelend om Marcel op de kast te jagen, maar als de ondeugende kant van zijn karakter eenmaal de overhand kreeg, kon hij zich niet meer inhouden. Achteraf had hij vaak spijt van die impulsen. Het paste niet bij zijn idee van een geordend en overzichtelijk leven maar op een of andere manier had hij het af en toe gewoon nodig om mensen te pesten. Hij wist dat Marcel soms zijn buik vol had van zijn grappen en grollen, en Marcels mening was de enige die belangrijk voor hem was, maar het confronteren van de rest van de wereld met het onverwachte was nu eenmaal Willems raison d'être. Hij wist wat er van hem terecht zou komen als hij niet nu en dan voor wat vuurwerk zorgde met deze of gene intrige. Hij zou een oude man met pijp en pantoffels worden, iedere avond voor de televisie hangend, zonder verder enige ambitie, kortom: zijn vader!
In een opwelling liep hij naar de kast met fotoalbums en haalde zijn collectie jeugdfoto's tevoorschijn. Bij iedere foto kwam een golf van herinneringen naar boven. Overbelichte zwartwitfoto's van zijn ouders tijdens een picknick ergens op het platteland, of op het strand, zijn vader tot aan zijn nek begraven in het zand. Zijn moeder gekleed in een jurk met grote stippen, een witleren ceintuur en een sjaaltje, met haar hand het opgestoken haar op zijn plaats houdend tijdens een weekendje Parijs. Familieportretten met Kerstmis, verjaardagen en trouwerijen; allemaal poserend voor de camera, borst naar voren, kin omhoog en op bijna alle foto's stond dat kleine, magere jongetje met krullend haar en een korte broek tot aan zijn knokige knieën. Als hij toen had geweten wat hij nu wist! Hoe anders was het dan misschien allemaal gelopen. Op twaalfjarige leeftijd had hij zijn onschuld verloren in een openbaar toilet vlakbij het strand. Hij was zo snel als hij kon naar huis gerend en had geprobeerd zijn schaamte en schuldgevoel voor zijn alwetende moeder te verbergen. Vanaf dat moment waren geheimhouding en bedrog zijn beste vrienden geworden. Hij wist dat hij in dat opzicht bepaald niet uniek was geweest. De late vijftiger en vroege zestiger jaren waren een tijd geweest dat de wereld nog herstellende was van de oorlog en de nieuwverworven welvaart voor ouders een reden was hun kinderen er van te doordringen hoeveel geluk ze wel niet hadden. Zij hadden moeten lijden om hun nageslacht te kunnen laten genieten van de voordelen van vrijheid en vooruitgang. Iedere kinderlijke misstap werd bestraft met het opgelegde schuldgevoel dat je je ouders teleurgesteld had. Een ouderwetse moraal in een veranderende wereld, dat was moeilijk om aan te voldoen. Willem wist dat zijn ouders er later spijt van hadden gehad dat ze zo streng waren geweest; ze hadden zich zelfs verontschuldigd voor de talloze kleingeestige regeltjes en maniertjes die ze hem opgelegd hadden. Hij kon het wel begrijpen maar desondanks was hij er van overtuigd dat de beperkingen van zijn jeugd hadden geleid tot de excessen in zijn latere leven.
Hij staarde naar een foto van zijn moeder in badpak op het strand van Zandvoort. Ze lachte en haar schouderlange, golvende, blonde haar waaide op in de wind. Het was een van zijn lievelingsfoto's; hij had hem zelf genomen en was er altijd trots op geweest hoe goed haar spontaniteit ermee vastgelegd werd.
"Oh mamma, wat zou je nu wel niet van me denken?", verzuchtte hij weemoedig.
Hij herinnerde zich nog levendig het gesprek dat hij met haar gehad had op de dag na zijn achttiende verjaardag, in hun huis in een buitenwijk van Haarlem. Hij zag het zo voor zich: de glas-in-loodramen met daarachter de tuin en de zware velours gordijnen die als ze dicht waren het daglicht volledig buitensloten, waardoor de kamer een sfeer als een graftombe kreeg; de smalle plank hoog aan de muur met daarop de borden in slagorde opgesteld, het indrukwekkende, eiken meubilair en overal de kleine porseleinen en glazen objecten. Die dag stond in zijn geheugen gegrift: het zonlicht dat door de openslaande deuren naar binnen stroomde en de stofdeeltjes die in de lucht dansten. Hij had zich altijd afgevraagd wat voor gevolgen het inhaleren van al dat stof zou hebben en kon zich herinneren hoe angstig hij zich gevoeld had als kind toen hij zich realiseerde dat ook als het licht normaal was en je de stofdeeltjes niet meer zag, ze er nog wel degelijk waren. Het was de moeilijkste ochtend van zijn leven geweest; hij had al zijn krachten verzameld om haar te vertellen dat hij homoseksueel was. Hij had het al heel lang willen doen maar was bang om haar teleur te stellen en haar verdrietig te maken. Het maakte hem niet uit wat zijn vader er van vond - van die kant verwachtte hij niets dan boosheid en afwijzing - maar hij hunkerde naar de steun en liefde van zijn moeder en was er helemaal niet van overtuigd dat hij die zou krijgen.
"Ga even zitten, Willem", was alles wat ze had gezegd nadat hij het eruit gegooid had. "Dit moet heel moeilijk voor je geweest zijn maar het is geen verrassing voor je vader en mij. We wisten het al een paar jaar, of in ieder geval hadden we een sterk vermoeden, maar we moesten wachten tot jij het ons zou vertellen."
"Maar hoe...?" Willem was volledig uit het veld geslagen geweest. Niet alleen was haar reactie volkomen onverwacht geweest, hij kon zich ook absoluut niet voorstellen hoe ze het hadden kunnen weten.
"Luister, lieve schat. Ik ben je moeder en moeders voelen dat soort dingen aan en bovendien zijn er bepaalde aanwijzingen in je gedrag." Ze had zijn wang gestreeld in een poging hem te troosten.
"Welke aanwijzingen? Ik begrijp het niet."
"Nou ja, de manier waarop je soms loopt en praat. Van die dingen."
Willem had zich diep gekwetst en ontgoocheld gevoeld. Hij kon niet inzien wat er verkeerd was aan de manier waarop hij liep en sprak maar begreep voor het eerst dat hij werd gezien als van nature lichtelijk verwijfd, wat hij later zou leren te omschrijven als 'nichterig'. Op dat moment was hij danig overstuur geweest maar naderhand had hij zijn moeder bedankt voor haar eerlijkheid. Het zou hem helpen zich voor te bereiden op zijn latere rol in het leven. Vanaf die dag werd het onderwerp thuis bijna nooit meer aangeroerd. Het was dan wellicht een positieve reactie geweest maar dat betekende nog niet dat hij tegenover zijn ouders open kon zijn over zijn vroege homoseksuele ervaringen. Zijn vader had er slechts één keer een opmerking over gemaakt.
"Ik hoor dat je met je moeder gesproken hebt"
"Ja."
"Ik neem aan dat het niet te genezen is."
"Inderdaad."
"Nou, dan hoeven we het er ook niet meer over te hebben."
"Oké, pap, bedankt."
Gelukkig voor Willem was Haarlem geen universiteitsstad en dus kon hij vroeg het ouderlijk huis verlaten om op kamers te gaan en zijn ontluikende seksualiteit in relatieve anonimiteit ontdekken. Hij vond een foto van zijn vader - met een deukhoed die de grimmige uitdrukking op zijn gezicht overschaduwde, handen in de zakken van zijn lievelingsjasje met alledrie de knopen dicht - en glimlachte.
"Bedankt pap. Het had vele malen slechter kunnen zijn."
Hij legde het fotoalbum opzij en zocht een volgende uit toen er op werd aangebeld. Hij keek op de klok: het was half vijf! Hij liep naar de voordeur en keek door het gaatje. Het was Marcel.
"Heb je enig idee hoe laat het is?"
"Ik weet het, ik weet het, maar ik kon niet slapen. En toen ik buiten was om een frisse neus te halen, zag ik bij jou nog licht branden."
"Oké, kom maar binnen. Ik was me net aan het wentelen in de sentimentele modder van mijn jeugd. Als jij niet langs was gekomen, zat ik nu waarschijnlijk als een oud wijf te snotteren. Ik zal even koffie zetten of wil je liever iets sterkers?"
"Oh God, nee! Ik heb eerlijk gezegd liever een kop thee. Van koffie word ik weer veel te hyper, vrees ik."
Ze maakten het zich gemakkelijk in de zithoek en begonnen te praten, zoals ze al ontelbare maken hadden gedaan in de vroege uurtjes van de morgen.
"Ben ik vergeven?", vroeg Willem met een schittering in zijn ogen.
"Helemaal niet! Nooit! Hoe kon je, Willem? Als je dit soort dingen je beste vriend aandoet, dan mogen je vijanden hun borst wel natmaken."
"Oké, het is dus weer goed."
Willem wist dat het wel goed zat tussen hen en kuste de hand van zijn vriend met spottende nederigheid.
"Vertel het maar aan mama. Waarom kon je niet slapen?"
"Ik zou jou hetzelfde kunnen vragen."
"Ach, weet je, als wij geriatrische patiënten ouder worden, hebben we minder slaap nodig. Wist je dat Napoleon maar vier uur per nacht sliep?"
"Oh, dus dat was het wat zijn groei belemmerde!"
"Nee, serieus Marcel. Jij krijgt toch altijd je acht uur schoonheidsslaap en, God is mijn getuige, dat heb je nodig ook!"
Marcel trok een gekwetst gezicht.
"Nog afgezien van jouw machiavellistische manipulaties was het een hoogst merkwaardige avond."
"Ik neem aan dat je doelt op de fascinerende Miss Mia en de goddelijke Benjamin?"
"Ik geloof dat ik verliefd ben." Marcel kon zijn vriend daarbij niet in de ogen kijken.
"Wat? Je bent hetero geworden! Ik heb wel een paar interessante verhalen over Mia's seksuele voorkeuren gehoord maar dat ze jou zou kunnen omturnen, dat had ik nooit gedacht."
"Nee, idioot. Ik heb het over Ben. Ik ben verliefd op Ben."
"Dat dacht ik wel. Vertel me dan eens, wat is er zo aantrekkelijk aan Mr. Macho?"
"Het is nogal gecompliceerd."
"Vanzelf. Zou het überhaupt de moeite waard geweest zijn als het dat niet was?"
"Wil je nou even je bek houden?"
Willem wist wanneer het tijd was om te luisteren en knikte.
"Het is zo ingewikkeld omdat in de loop van de avond duidelijk werd dat niemand hier zonder kleerscheuren vanaf komt."
Willem fronste. "Sorry, ik kan je niet helemaal volgen. Wat bedoel je in godsnaam?"
"Nou, om het simpel te zeggen: ik weet vrijwel zeker dat Ben nog steeds hartstikke gek is op Mia."
"Dat is nou niet bepaald een verrassing, zeg."
"En zoals je weet, ben ik nogal gesteld op Ben."
"Ja, heb je ook nog iets nieuws te melden?"
"Ja, nou eh... Mia heeft er geen misverstand over laten bestaan dat ze mij seksueel begeert."
De kreet die Willem slaakte, vervuld van verrukking, moet tot in de wijde omgeving te horen zijn geweest.
22. Willem geeft een feest
- Gerrit, Roy and Candice
- Willem looks back
The Amsterdam Series
Home
Kameleonesk